KPSS Genel Kültür Soruları

17 Kasım 2018 Cumartesi

Beylikten Devlete Osmanlı (1300-1453)

Beylikten Devlete Osmanlı konumuzda Osmanlının tesis dönemini inceleyeceğiz.
Bir evvelki konumuzda Taşra Idaresi, Osmanlı Devleti Enler ve İlklerini inceledik.
Kpss sorularında Osmanlı devleti konusunda genellikle kültür ve medeniyeti konusundan sual çıkmakla birlikte Osmanlı padişahları ve idare şekilleri de sual olarak az da olsa karşımıza çıkmaktadır.
Şimdi Beylikten Devlete Osmanlı konusunu işleyelim.

Beylikten Devlete Osmanlı (1300-1453)

Dönem Padişahları
• Osman Bey
• Orhan Bey
• I. Murat ( Hüdavendigar)
• I. Beyazit ( Yıldırım)
• Fetret Devri
• I. Mehmet Çelebi
• II. Murat
Osmanlı devletini kuranlar Oğuzların Bozok koluna bağlı Kayı boyudur.
Osmanlı devleti yıkılmakta olan güçsüz Bizans ve Anadolu Selçuklu devletlerinin arasında heyetmiştir.
Kurulduğu coğrafyanın genişlemeye makul olması,Diğer beylikler ve devletler iyi geçinmesi,Anadolu ve Balkanlardaki politik birliğin olmaması,Fethedilen yerlerdeki toleranslı idare,Avrupada olan asır savaşlarıPadişahların yetenek ve ileri görüşlü olmasıCihad ve gaza kanaati Osmanlının büyümesini kolaylaşmıştır.

Osmanlı Devleti;

Bir hanedanın en uzun karar sürdüğü devlettir.
Ümmetçi bir anlayışa sahiptir.
Birinci Selim’den ardından Halifelik unvanına sahip meydana gelmiştir.
Ve Anadolu’da Türk birliğini net olarak sağlamıştır.

Osman Bey Devresi (1299-1326)

Osmanlı devletinin kurucusudur.
Aşireti beylik durumuna getirmiştir.
Bizans ile çoğu muhabere yapan ama İlhanlı ve Selçuklu devletleri ile iyi ilişkiler kurmuştur.
İlk Osmanlı parasını bastırmıştır.

Orhan Bey Devresi (1326-1362)

Bursayı Bizans’tan alıp başşehir yapan ve Çimpe kalesini alarak Rumeli’deki ilk toprağı almıştır.
Karesioğulları alınarak Türk donanması meydana getirilmiştir.
Ankara Ahilerden alınmıştır.
İlk derli toplu silahlı güç, ilk donanma, İlk Osmanlı Medresesi (İznik,1331) , ilk divan örgütü, vezirlik müessesesi heyetmiştir.

birinci Murat Devresi (1362-1389)

Bulgarlardan alınan Edirne başşehir yapılmıştır.
“Devlet hükümdar ve erkek çocuklarının malıdır” anlayışı getirilmiştir.
Pençik sistemi, yeniçeri ocağı, acemioğlanlar ocağı, defterdarlık, Rumeli Beylerbeyliği meydana getirilmiştir.
Karamanoğulları ile akrabalık, Germiyanoğulları ile çeyiz yolu ile toprak alma, Hamitoğullarından ise toprak satın alma gelişmeleri meydana gelmiştir.

birinci Beyazid Devresi (1389-1402)

İstanbul’u 4 kez kuşatıp alamamıştır.
Niğbolu savaşında haçlıları bozguna uğratmış ve Sultan-ı İklim-i Rum unvanı verilmiştir.
Birçok beyliğe nihai sunarak Anadolu Türk birliğini sağlamıştır.
1402 Ankara savaşında Timur’a yenilmiş ve tutsak düşmüştür.
Osmanlı devleti Fetret devrine girerek yıkılma tehlikesi geçirmiştir.
İlk cülus bahşişi, Anadolu Hisarı, Anadolu Beylerbeyliği, Gelibolu tersanesi gibi müessese ve programlar başlamıştır.

birinci Mehmet Devresi (1413-1421)

Fetret devrine nihai sunarak merkezi otoriteyi yine sağlamıştır.
Bu sebeple ikinci kurucu unvanı ile anılır.
Venedik ile uygulanan ilk deniz muhabereyi kaybedildi.
Artan asker ihtiyacını karşılamak için devşirme sistemini getirmiştir.

ikinci Murat Devresi (1421-1451)

İstanbul kuşatılmış alınamamıştır.
Macarlar ile Edirne- Segedin antlaşması imzalanmıştır.
Bu antlaşmadan ardından tahtı ufak yaştaki erkek çocuğu Mehmet’e bırakmıştır.
Varna savaşında yine tahta geçmiş ve haçlı ordularını yenilgiye uğratmıştır. Ayrıca II. Kosova savaşını da kazanarak Osmanlının Balkanlara kesin olarak yerleştiğini kanıtlamıştır.

Devşirmeler için Enderun mektebi bu dönemde kurulmuştur.

6 Kasım 2018 Salı

Türkiye’de Sıcaklık

Türkiye’de Hararet hususu kpss coğrafya dersi abuhava elemanlarının bir konusudur.
İklim elemanları bir kazanın iklimini belirleyen esas etkenlerdir.
Geçtiğimiz konumuzda Türkiye’nin Abuhavası ve abuhavası etkileyen matematik ve kalifiye konumun tesiri irdelemiştik.
Sıradaki konumuzda ise Türkiye’de Hararet kısmını inceleyeceğiz.
Türkiye’de Sıcaklık
Ülkemizde sıcaklığın dağılışında çoğu etmen etkilidir.
Bu faktörlerden kimileri şunlardır:

a. Enlem: Ekvatora olan mesafesi ifade eder.
Ülkemiz yer aldığı koordinat hasebiyle güneyden kuzeye doğru gidildikçe sıcaklığın kıymeti azalır.
Özel koordinat şartları bazı durumlarda enlemin tesirine aksi düşen haller meydana çıkarır.
Örneğin;Kış aylarında Samsun’da sıcaklığın Ankara’dan yüksek olması

b. Yükselti: Sıcaklı rakım arttıkça azalır, rakım azaldıkça artar.
Her 200 metre yükseklikte ortalama 1 derece hararet azalır.

c. Denizellik (Nemlilik): Nem oranın çok bulunduğu yerlerde aşırı ısınma ve soğuma görülmez.
Sıcaklık farkı az gerçekleşir.

d. Karasallık: Karasallığın bulunduğu bölgelerde ısınma ve soğumalar süratli ve çok gerçekleşir.
Bu yüzden hararet farkı ve mekanik çözünme epey çoktur.
Türkiye’de Hararet bir yerin yer aldığı rakıma göre 2 biçimde ele içerler.
Gerçek sıcaklık: Merkezin yer aldığı yükseltideki sıcaklığı
İndirgenmiş sıcaklık: Merkezin deniz seviyesindeki (0 metre) sıcaklığıdır.

Türkiye’de Don Olayı

Sıcaklığın 0°C’ nin altına düşmesi neticeninde don oluşur.
Ülkemizde minimum donlu gün adedi Akdeniz ilçesinde en çok ise doğu bölgelerimizdedir.
Donlu gün adedi batıdan doğuya doğru bir artış göstermiştir.
Bunun en ehemmiyetli nedeni ise yükseltinin doğu giderek artmasıdır.
Türkiye’de Senelik Güneşlenme Süreleri
Bir kazanın güneşlenme müddetinin belirleyicisi bulutluluk oranıdır.
Güneşlenme müddeti ile güneş enerjisi arasında direk bir temas yer alır.
Bulutlu gün adedinin en çok bulunduğu Karadeniz Bölgesinin güneşlenme müddeti minimum iken, bulutlu gün adedinin minimum yaşandığı Güneydoğu Anadolu bölgemiz ise güneşlenme müddeti en çok olan bölgedir.

Türkiye’de Sıcaklığın Dağılışı

Ülkemiz hararet dağılışını izoterm haritalarına bakarak görebiliriz.
Ülkemizde en yüksek sıcaklıklar karasallık,enlem kıymeti ve sıcak hava akımının etkileriyle Güneydoğu Anadolu ilçesinde görülür.
Sıcaklıklar enlemin ve matematiksel konumun tesiri ile güneyden kuzeye doğru azalır.
Ülkemizde en düşük sıcaklılar ise Kuzeydoğu Anadolu bölgemizde görülmektedir.
Sıcaklıklar karasallığın tesiri ile kış aylarında batıdan doğuya doğru azalır.
Karasallık hasebiyle iç kesimlerdeki hararet kenar illerinden düşüktür.
Doğu ve Güneydoğu Anadolu yerlerinde senelik hararet farkı epey yüksektir, minimum bulunduğu bölge ise Karadeniz bölgesidir.

28 Ekim 2018 Pazar

Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar

Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar hususu kpss coğrafya dersi abuhava elemanlarının alt konularından bir tanesidir.
İklim elemanlarının bir kısmı olan Türkiye’de Hararet konusunu bir evvelki konumuzda incelemiştik.
Sıradaki konumuzda ise Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar kısmında bulunan Türkiye’de tesirli olan basınç merkezleri ile Türkiye’de tesirli olan rüzgarlar başlıklarını inceleyeceğiz.
Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar
Atmosferi oluşturan muhtelif gazların yeryüzüne yaptığı tesire, kuvvete hava basıncı adı verilir.
Bu basıncı etkileyen etkenler şunlardır:
Sıcaklık: Basınçla aksi ilişkilidir.
Yükselti: Basınçla aksi ilişkilidir.
Yerçekimi: Basınçla doğru ilişkilidir.
Yoğunluk: Basınçla doğru ilişkilidir.
Isınma ve soğumaya bağlı olarak meydana çıkan basınçlara termik basınç, dünyanın hareketi ile meydana gelen basınçalara ise hareketli basınç adı verilir.
Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar konusunu ilgi edilmesi lüzumlenen ehemmiyetli konularımızdandır.
Ülkemiz değişik basınç merkezlerinin tesiri altına girer.
Bunlar;

a. Sibirya Yüksek Basıncı: Ülkemize kuzeydoğudan gelen bu basınç kış aylarında tesirli gerçekleşir.
Sıcaklığı düşürür, kışların sert ve ayazlı geçmesi bu basınca bağlıdır.
Termik orijinli bir basınçtır.
Bu basınç tesirli olduğunda ülkemizde kış defa soğuk ve kar yağışlı geçer.

b. Asor Yüksek Basıncı: Ülkemize çoğunlukla güneybatıdan gelen hareketli orijinli basınçtır.
Özellikle tesiri Güneydoğu Anadolu ilçesinde yaz aylarında yüksek sıcaklıkların yaşanması ile görülür.
Yazların kurak geçmesine yol açar.

c. Basra Alçak Basıncı: Güneydoğu istikametinde tesirli olan bu basınç sıcaklıkları arttıran termik orijinli bir basınçtır.
Genellikle ısısı çoğaltır ve nem açığı oluşturur.

d. İzlanda Alçak Basıncı: Daimi tesirli olan bir basınçtır ama tesiri kış aylarında daha çok görülür.Ülkemize Kuzeybatıdan gelir ve kışların yağışlı, ılık geçmesine sebep gerçekleşir.
Yeryüzünde basınç fakının bulunduğu yerlerde meydana gelen yatay hava akımına ise yel adı verilir.
Ülkemizi etkileyen rüzgarlar;
Poyraz: Kuzeydoğudan esen rüzgardır.
Karadeniz ve Marmara’da etkilidir.
Yıldız: Kuzeyden esen rüzgardır ve çoğunlukla fırtınaya yol açar.
Karadeniz ve Marmara’da etkilidir.
Karayel: Kuzeybatıdan esen rüzgardır.
Lodos: Güneybatıdan esen rüzgardır, Akdeniz, Ege ve Marmara’da etkilidir.
Sıcak ve ılık olması nedeniyle kışın kar erimelerine sebep gerçekleşir.
Kıble: Güneyden yapıt ve Akdeniz kıyılarında yağışa sebep gerçekleşir.
Keşişleme (Samyeli) : Güneydoğudan esen sıcak ve kurak rüzgardır.
Kurutucu tesiriyle nem açığını çoğaltır.
Günbatısı ve gündoğusu rüzgarları da ülkemiz üstünde etkilidir ama bu rüzgarların paralel tesirine bağlı hararet üstünde tesiri yoktur.
Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar konumuza ek olarak ülkemizde görülen başka yel çeşitlerini de inceleyelim.
Enlem tesiri ile meydana gelen rüzgarlardan farklı ülkemizde deniz – kara ve vadi – dağ arasında meydana gelen meltem rüzgarları, imbat adı verilen deniz meltemleri görülür.
Yer biçimi engeline bağlı olarak meydana çıkan rüzgarlara ise föhn rüzgarları adı verilir.
Bu yel kurutucu tesir yapar, nem açığı tesiri oluşturur, karların erimesine yol açar.
Föhn ülkemizde Rize ve etrafında tesirli olmaktadır.

7 Ekim 2018 Pazar

Osmanlı Duraklama Dönemi

Osmanlı Duraklama Devresi Osmanlı Devletinde Sokullu Mehmet Paşanın ölümü ile başlayıp Karlofça Antlaşmasına kadar süren devreye denmektedir.
Bir evvelki konumuzda Osmanlı Yükselme Devresi 1. Beyazid, Yavuz Sultan Selim, Kanuni Sultan Süleyman, 2. Selim ve 3. Murat başka bir deyişle Sokullu Mehmet Paşa Dönemlerini inceledik.
Sıradaki kpss tarih konumuz ise Osmanlı Duraklama Devresi olacaktır.

Osmanlı Duraklama Devresi Padişahları

III. Mehmet (1595-1603)
I. Ahmet (1603-1617)
I. Mustafa (1617-1618)
II. Osman (1618-1622)
I. Mustafa (1622-1623) (2. kez)
IV. Murat (1623-1640)
Sultan İbrahim (1640-1648)

IV. Mehmet (1648-1687)
II. Süleyman (1687-1691)
II. Ahmet ( 1691-1695)
II. Mustafa (1695-1703)

Osmanlı Duraklama Döneminin İç Nedenleri

1. Merkezi otoritenin bozulması

I. Ahmet döneminde sancağa çıkma usulünün kaldırılması şehzadelerin deneyimsiz olmasına sebep meydana gelmiştir.
Bu nedenle şehzadeler saray kadınlarının ve başka görevlilerin tesirinde kalmıştır.

2. Tımar Düzeneğinin ve Eyalet Idaresinin Bozulması

Artan nüfus, tımar düzeneğinin bozulması ve celali başkaldırılarının çıkması hasebiyle şehirlere göç artmıştır.
Eyalet yönetiminde çoğalan rüşvetle belirleme edilme vaziyeti deneyimsiz ve malûmatsız yöneticileri arttırmıştır.

3. Ordu ve Donanmanın Bozulması

Bozulan tımar sistemi ile eyaletlerdeki asker adedi azalmış ve yeniçerilerin başına emir davranışları artmıştır.
Askerlikten değişik işlerle uğraşmaya başlayan yeniçeri “Ocak devlet içindir” anlayışı adına “Devlet Ocak içindir ” anlayışını benimsemiştir.

4. Ekonominin Bozulması

Azalan gelir kaynaklarının ve çoğalan masrafların meydana çıkması ekonominin bozulmasına sebep olmuştur.
Uzayan, kaybedilen savaşlar, çoğalan saray giderleri, sıklıkla dağıtılan cülus bahşişleri, coğrafi keşiflerle açılan yeni ticaret yolları hasebiyle İpek ve Baharat yolunun öneminin azalması ekonominin bozulmasını sağlamıştır.

5. Eğitim Düzeneğinin Bozulması

Yükselme döneminde en gözde eğitim kurumları iken medreselerin çağın gerisinde kalması, olumlu bilimlerin okutulmaması, rüşvet, erkek kayırma, beşik uleması programlar gibi nedenlerle eğitim sistemi zayıflamıştır.

6. Toplumun Yapısının Bozulması

Tımar düzeneğinin bozulmasıyla çoğalan göçler, huzur ve emniyet ortamının bozulması, ahlaki, kültürel ve ekonomik yönden bozulmalar devletin otoritesini zayıflatmıştır.

7. Toprak Düzeneğinin Bozulması

Tımar düzeneğinin bozulması, toprak düzeneğinin bozulması ve sonrasında çıkan celali isyanları ile meydana çıkan göç ile tarımsal imalat azalmış ve işsizlik seviyesi artmıştır.

30 Eylül 2018 Pazar

İLK TÜRK DEVLETLERİ

Türk sözcüğü ilk Çin kaynaklarında, Türkiye sözcüğü ilk Bizans kaynaklarında geçer.
Anav: en külüstür, kültür bölgesi
Afenesyova: Türklere ilişkin yapıtlar, Türklerin en külüstür kültür merkezi Tagar: En gelişmişidir.
Nerelere göç ettik? Çin’e, Suriye’ye, Hindistan’a, Mısır’a, Anadolu’ya, Avrupa’ya
Neden göç ettik?: Çin baskısı, Kuraklık, Kar fırtınaları, Hayvan hastalıkları, Çin-Moğol baskısı, Göç eden boyun diğer boyu takip etmesi, boyların kendisi aralarındaki mücadeleleri, Otlak-sulak arazilerin azalması.

TÜRK TARİHİ VE TÜRK DEVLETLERİ

İSKİTLER

İlk Türk Boyu İskitler’dir.
-“Bozkırın Kuyucuları” isimiyle anılır.
(maden)
-Tomris (ilk bayan hükümdar)
-At koşum takımları ve eğerleri yapmışlar.
-İlk kez Hayvan uslubu sanatını geliştirmişlerdir.
Alper Tunga (Firdevsinin Şehname yapıtında “Afrasiyap” isimiyle geçen kişi Alper Tunga’dır) Firdevsi Şehname isimli yapıtını Gazneli Mahmut için yapmıştı.

ASYA HUN DEVLETİ (BÜYÜK HUN DEVLETİ)

İlk Türk Devletidir.
İlk hükümdarı Teoman (orta asyadaki Türkleri bir bayrak altında topladı)
Metehan-onlu sistem-
Hun ne demek? : Koyun Çin kaynaklarında: Kavim, Halk, Küme demektir.
İpek yolu için Çin ile mücadele ettiler.
Çinliler çin seddini yaptı.
Çini vergiye bağladı.
(asimile olmamak için yerleşmemiş)
Ki-oktan ardından çinlileşmeye başladılar.
(Çinli prenseslerle evlilik.)
Not: Yurt sevgisinden ilk söz eden Metehan’dır.
Not: İstiklali feda etmeyi gülünç ve utanç bulan Batı Hun hükümdarı ÇiÇi dir.
Zamanla Kuzey ve Güney olarak 2ye ayrılır.
Kuzey: Hunalar Balamir öncülüğünde Karadenizin üzerinden Avrupa’ya göç ettiler.
Kavimler Göçü
Göçlerin Sonucu:
Roma 2ye ayrıldı.
Doğu Roma-Batı Roma
Avrupa Hun devleti kuruldu
Hristiyanlık yayıldı
Skolastik düşünce (papaz ne derse o, sorgulanamayan düşünce) 375-İlkçağ kapanmış, Ortaçağ başlamıştır.

AVRUPA HUN DEVLETİ

Atilla Doğu Romayı “Margos ve Anatolyos” anlaşmalarıyla vergiye bağladı.
Atilla gözünü Batıya çevirir.
Roma halkı Papadan takviye ister.
*Papa (I.Leon) Atilladan ricada yer alır.Roma Hristiyanlarca mukaddes.
*Sasanilerin Avrupa Hunlarını rahatsız etmesi hasebiyle Romayı almaktan vazgeçti.
(vazgeçme nedenleri)
Atilladan ardından Uldız; Anadolu’ya seferler yapmıştır.
(Anadoluya ilk seferler yapılmış)
Atilla’nın ünvanları:
-Tanrının kırbacı(kamçısı),
-Hun-Burgon mücadelesinde (Nibelungon destasında “Etzel” ismiyle geçer.)(Almanların destanı)
-Cesur kavimlerin efendisi
-Macarlar Atillayı ataları kabul ediyorlar.
Avrupa Hun Devleti iki tarafındada Roma olduğundan zaman içinde asimile olacak ve yıkılacak.
Avarlar
Hunlar ile Avarların ortak özelliği: Avrupa’da devlet kurmaları.
Avarlar: Sasanilerle beraber ilk defa İstanbul’u kuşatmışlardır.
Hristiyanlığı resmi din olarak kabul etmişlerdir.
;Kurucusu Kadın Han’dır.
Üzengi yapımını Avrupalı’lara öğrettiler.
Töles başkaldırısı neticesi yıkıldılar.
Bumin kağan avarların demircisidir.
Avarların kızını istemiş, vermeyince Avarlara başkaldırı ediyor.
Bumin Kağanda Göktürk Devletini kurdu.

GÖKTÜRK DEVLETİ (KÖKTÜRK)

Kurucusu Bumin Kağan Başkent:Ötüken
Asya Hunlarından ardından ilk kez Orta Asya’da politik birliği sağlandı.
To-po kağan Budizmi kabul etti
Tötü Kanalı: Asya Hunları yapmış, Göktürkler saatinde kullanılmış sulama kanalıdır.
Not: Göktürkler Sasaniler ile anlaşıp Akhunları, Ardından Bizans ile anlaşıp Sasanileri yıkmışlardır.
Bizansla ilk diplomatik ilişki.
Bizden giden ilk elçinin adı “Manyak”
Bizanstan gelen elçinin adı “Zemergos”
Zamanla ikiye ayrılmıştır (doğu-batı)

II.GÖKTÜRK DEVLETİ

Kutluk Kağan (“İlteriş” ünvanıyla başa geçmiştir) (İlteriş: derleyen, toplayan) Orhun Abideleri bu devletin saatinde yapılmıştır.
Uygurlar doğrulusunda yıkılmıştır.
Not Türk tarihinde ilk ulusal özgürlük ayaklanması Kürşad Ayaklanmasıdır.
Ayrıca Kürşattan ardından NİŞUFU isminde bir kişi de başkaldırı etmiştir.

UYGURLAR

Çİn kaynaklarında “Uygur” sözcüğü “akraba, şahin gibi dolaşan” manasındadır Maniheizm ve Budizmi benimsemiştir.
Et yasak, Savaşmak yasak.
Tarımda; Darı ve Yonca üretimi
İlk yerleşik yaşama geçen
Hareketli harf sistemiyle matbaa
Örgün eğitim düzeneğinin ilk örnekleri Uygurlar zamanında
Tiyatro (ortaoyununun temeli), Şan, opera, pandomin uygurlarda
Töreyi yazıya geçirmiş, Yazılı hukuk kuralları
Moğolların “Benim hocam” olarak nitelendirdikleri türkler Uygur Türkleridir.
Tük bankacılık düzeneğinin esasları bu dönemde atılmıştır (Çin’e borç vermiş)

KIRGIZLAR

Ölüleri yakan tek Türk kavmi
Dünya tarihinde milletler arası yarışma düzenleyen ilk devlettir.
Manas: Dünyanın en uzun destanı.
Halen sürüyor.(canlı destan) Kırgız yerine ilk kez Orhun abidelerinde rastlarız.

HAZARLAR

(günümüzde Polonya’da yaşar) (***) (hazar barış çağı) Yahudi (Yahudi) Hoşgörü
Ticaretle uğraşır.(hayvan kürkü) (kürk yolu)
Haz(hazarlar Müslüman yöneticilerine bu ismi vermişlerdir)
İlk kez kendisi ordularına ücretli askerler almıştır.

PEÇENEKLER:

Bizans ordusunda ücretli askerlik yapmışlardır.

OĞUZLAR:

Orhun abidelerinde ismi geçer.”Kalabalık” manasında gelir.
BSD ve Osmanlı Devletinin kurulmasında tesirli olmuşlar.
Müslüman oğuza: Türkmen
Hristiyan oğuza: Uz adı verilir.

UZLAR

Uzlar günümüzde Romanya’da Gagavuz isimiyle yaşarlar.
Malazgirt savaşında peçenekler gibi savaşı Selçukluların kazanmasına tesirli olmuş.

BULGARLAR (***)

İlk Müslüman Türk Devletidir.
Avrupa’nın kuzeyinde İslamiyeti kabul ettiler.
(İtil Bulgarları)
İtil Bulgarları : Müslüman
Almış Han saatinde Müslüman olmuşlar.(Müslüman tüccarlar etkilemiş)
(tüccar olan)İbni Fadlan “RİGLE” seyahatnamesinde İtil Bulgarlarından bahseder.
(***)
Tuna Bulgarları: Hristiyan Borishan saatinde.
Çar ünvanını kullanmışlar.

TÜRGİŞLER:

Kendisi yerine para bastıran İlk Türk Devleti BAGA TARKAN’dır.

AKHUNLAR:

İpek yolu için mücadele ettiler.
Not: Göktürkler Sasaniler ile anlaşıp Akhunları, Ardından Bizans ile anlaşıp Sasanileri yıkmışlardır.

BAŞKIRTLAR:

Rusyaya baş kaldırdı.
Günümüzde Rusya Federasyonu içinde yaşar.

KIPÇAKLAR (KUMANLAR)

Dede Korkut hikayelerine (oğuzlarla gerçekleştirdikleri mücadeleler) mevzu olmuş İgor destanına (ruslarla gerçekleştirdikleri mücadeleler) mevzu olmuş
Kodex Kumanüs isminde kendilerine sözlük hazırlamışlar.
(Avrupa’ya Göç Edenler: Hunlar, Avarlar, Macarlar, Peçenekler, Uzlar, Sibirler)

SİBİRLER (SABARLAR)

Sibir: yoldan çıkan manasında.
Not: Günümüzde ki
“Yakutlar” İskitlerin torunudur.
Karayimen Karaçay Hazarların devamı Gagavuzda yaşayan Türkler Uzların devamı Şincanda yaşayan Türkler Uygurların devamı

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ KÜLTÜR VE MEDENİYET

Devlet Yönetimi

Hükümdarın kullanmış olduğu semboller:

Otağ (çadır) Örgin (taht)
Çetr (şemsiye) Kotuz(sorguç):tüğ Nevbet (davul) Kamçı (Berge)
Ünvanlar:
Toy (ziyafet) Ordu
Kemer (kur) Kama (yay) Tuğ (sancak) Kılıç
Han, Hakan, Kağan, Yabgu, İlteriş, İlteber, İdikut, Şanyü, Tanhu, Erkin Gök Ilâh (***)
Kut (siyasi)

İkili Teşkilat:

Batıda Yabgu,
İkili teşkilat Asya Hunları hariç tüm devletlerde kullanmıştır.
(hangisinde çift teşkilat görüşmez diye bir sual gelirse; şıklara bak, Asya H.varsa işaretle) Asya Hunlarında 3lü teşkilar bulunmaktadır.
(Doğu-Merkez-Batı)

Kurultay (Toy/Kengeş) (bugünkü Bakanlar Kurulu) Katılanlara TOYGUN adı verilir.
Üyeleri: Hakan, Hatun, Boy Beyleri, İleri Gelenler, Hanedan üyeleri, Komutanlar Hatun (Katun); elçi kabul eder, kendisine ilişkin askeri ve sarayı var, devleti yönetir.
Boy Beyleri: Bugünkü parlamento.
Milletinde meseleleri görüldüğü için “Demokratik”tir.
Kurultay Bazı durumlarda Danışma, Bazı durumlarda Hüküm organıdır.
*Kurultay Hakan’ı seçer
*Kurultay Hakan’ı denetler
*Törelerin uygulanmasını sağlar.
*Eğer Hakan töreye uymazsa Hakan’ı görevinden alır.
*Kurultay töreleri Hakan’ın isteğiyle değiştirir.
*Her türlü sorun kongrede görüşülür (din dahil)
Kurultay; Hazarlarda “İhtiyar Meclisi”, Peçeneklerde “Komenton” gibi adlar alır.

Devlet Görevlileri:

Küç(güç) Ülüş (7sene bolluk var) (askeri) (ekonomik)
Doğuda Hakan
Apa
Tudun
Yabgu
Tigin
İnanç/İnal(ataman) : Tiginlerden sorumlu
: Sivil yönetici
: Vergi memuru : Batı sorumlusu : Hakanın oğlu
Ayuki
Aygucı
Sübaşı
Tarkan
Tamgacı (Bitikçi): Yazıcı Tutuk: Askeri vali
Şad
Ağılıg
Yarlıg
Yargucı : Yargıç/Hakim
**Şad: Tiginlerin eğitilmesi için başka yere gittikleri vakit aldıkları ünvandır.
: Hanedan üyesinden Komutan :Hazinden sorumlu
: Hükümdarın emri
Böri : Göktürklerdeki Kağan muhafız birliği Nazır (Buyruk) : Bakan
Otacı : Hekim/Tabib
: Hükümet
: Vezir
: Oğuzlarda Komutan : Komutan
Ordu
Ücretsiz (gönüllü) (Hazarlar hariç)
Ordu-Millet anlayışı (savaş süreyi herkes asker)
Onlu Düzenek (Askeri) (Mete Han’ın tahta çıktığı tarik Kara Kuvvetlerinin kuruluş tarihi kabul edilir)
Onbin—tümen—tümenbaşı Bin——-tabur—-binbaşı Yüz——bölük—-yüzbaşı On——-tabur—-onbaşı
-Yelme: Savaş süreyi düşmanın durumunun öğrenilmesi emeliyle gönderilen keşif birimine adı verilir.
Yelme’nin Osmanı’da karşılığı “Akıncı”dır.
(****)
Türklerin dünyayı askeri bölgede etkiledikleri yönler:
-onlu sistem
-Üzengi yapımını öğrettik
(üzengi:ayağını kitleyen mekanizma, beygir üzerinde balans ve güç almayı sağlıyor)
-Konserve yapımını öğrettik (savaşta lazım)
-Ceket(avcı yeleği) ve pantolon giymeyi öğrettik (savaş sırasında şalvar ve pelerin engeldir) -Islıklı ok (Metehan buldu.
(mete nereye ok atıyorsa, herkes oku o yöne atıyor)
-Savaş taktikleri; Turan- Hlal-Kurt kapanı-Islıklı ok Pusu Düzmece Ricat (geri çekilme)

HUKUK

Töre: Yazısız hukuk kaideleri.
Töreler değiştirilebilir.(Hakanın isteğiyle Kurultay’ın kararıyla) (İlk 4 maddesi değişmez: Adalet(Könilik), İyilik(Uzluk), Bağımsızlık(Oksızlık) hariççç)
Hapis cezaları göçebelikten kaynaklı kısadır.
(10 günü geçmez)
Bazı suçların cezası İdam, Barış süreyi rastgele birine kılıç çekmenin cezası İdam, casuzluk İdam) Yargan: Yargıç
Tüz: (kpss) Devlet ile vatandaşın karşılıklı olarak görevlerini belirten yazısız sözleşme.
Töreleri yazıya geçiren devlet: Uygurlardır.
(Günümüzdeki Tüzük sözcüğü.)

SOSYAL-EKONOMİK HAYAT

Savaşçı
Sanat: Hayvan üslubu
Taşınabilir eşyalar (halı, kilim, çul, iğne oyası)
Ekonomi hayvancılık
Kölecilik, sınıf ayrımı göçebelikten kaynaklı yok.
Oguş(aile)—Urug(soy)—Boy (boy-bod)—-Budun(millet)—-İl(devlet) Yurt(çadır) Halkın kaldığı çadırlara adı verilir.

DİN VE İNANIŞ (***)

Dinler
Göktanrı Maniheizm Musevilik(Yahudilik) Hristiyanlar İslamiyet
Budizm Maniheizm Şamanizm(sihir)
İnanış
Doğalar Kült Atalar Kültü Yer-Gök-Su İnancı Totemizm (uğur)
Kavramlar
şaman: sihir
Kült:inanç
Kurgan: Mezar
Yuğ: cenaze töreni
Balbal (bengütaş): kabir taşı Kam(Baksı): Din adamı
.
Anne (Ög)
Baba (Kong) Törün(düğün)
Tek eşlilik (monogami) Kımız(milli içeceğimiz)
*Ölüden ardından yaşamı; Balbal, Kurgan, Mumyalamak gösterir.(balballarında dirileceğine inanırlar) Akkoyun ve Karakoyunlular Balbal(Bengütaş) geleneğini devam ettirmişlerdir.
Uçmağ: cennet Tamu : cehennem Umay: ruh/melek Eşük : kefen

YAZI DİL VE EDEBİYAT

Alfabeler
Orhun alfabesi (Göktürk): ilk ulusal alfabesi Uygur alfabesi (milli)
Latin Alfabesi
-Edebiyat-
Sözlü Edebiyat:
Çin alfabesi Soğd Alfabesi
Kiril alfabesi Arap Alfabesi
Sav : Atasözü (*)
Sagu : Ağıt (*)
Koşuk : Kopuz(saz)lar eşliğinde söylenen şiirler.
Hikaye : Dede Korkut Öyküleri (Oğuzlar ile Kumanlar arasındaki mücadeleyi anlatır)
Destanlar:
-Alper Tunga ve Şu: İskitler
-Ergenekon ve Bozkurt: Göktürk (Dağın yarılarak çıkılması)
-Oğuz Kağan Destanı: Asya Hun *** “Oğuz Kağan” isimiyle söz edilen kişi METEHAN’dır.
-Türeyiş ve Göç: Uygurlar
-Manas Destanı: Kırgızlar
-Atilla ve Büyülü Geyik: Avrupa Hunları
Yazılı Edebiyat
Orhun Abideleri (kitabeleri, yazıtları)
Kutluk (2.Göktürk) saatinde yazıldı
Bugün Moğolistan’da
Hükümdarın halka karşı görevlerini ve Çin entrikalarını anlatılır.
Halkın devlete karşı sorumluluğunu anlatır.
İlk siyasetname örneğidir.
açı doyurmak, çıplağı giydirmek: Sosyal Devlet
Bir yönü Çince, Diğer yönü Orhunca (Türkçe)’dir.

23 Eylül 2018 Pazar

KPSS Genel Kültür Çalışma Soruları

-Türkiye’de ilk defa basketbol 1904 senesinde İstanbul’da Robert Koleji öğrencileri doğrulusunda oynandı.
-1905 senesinde kurulan ilk Türk futbol kulübü Galatasaray’dır.
-Türkiye’de ilk konservatuar İstanbul’ da Darülbedayi isimiyle heyetti.
-Türkiye, olimpiyat tarihinin ilk madalyalarını 1936 Olimpiyatları’nda elde etti.
-Türkiye’de televizyon yayınları ilk defa İTÜ doğrulusunda başlatıldı.

-1953 yapımı “Halıcı Kız” filmi çekilen ilk renkli Türk filmi meydana gelmiştir.
-Antep baklavası, AB doğrulusunda tescil edilen ilk Türk ürünlerindendir.
-İlk sinema sunumu Yıldız Sarayı’nda yapılmıştır.
-Afişi basılarak vatan dışına satılan ilk Türk filmi “Binnaz” dır.
-1912 senesinde Mahmut Şevket Paşa doğrulusunda Yeşilköy ile Sefaköy arasındaki bölgeye ilk hava meydanı yapılmıştır.

-Devlet Hava Yolları 20 Mayıs 1933 tarihinde heyetmiştir.
-İlk milli hava seferi Ankara-Eskişehir arasında gerçekleşmiştir.
-İlk Türk uçağı Mavi Işık’tır.
-Türkiye’de milletvekilliğine en fazla seçilen şahıs İsmet İnönü’dür.
-Türkiye’nin ilk metrosu İstanbul’da,1874 senesinde heyetmiştir.
-Türkiye’de ilk çamaşır makinesi 1960 senesinde üretildi.
-Türkiye’de ilk Piyasa tatili uygulamasına 29 Mayıs 1935 senesinde yürürlüğe giren kanun ile başlandı.
-Dünyada malum ilk kilise Hatay’daki Saint Pierre Kilisesi’dir.
-Dünyadaki ilk tıp fakültesi Kayseri kentinde 13.yüzyılda I.Gıyaseddin Keyhüsrev doğrulusunda yaptırılmış olan Gevher Nesibe
Medresesi’dir.
-Türkiye’de ilk açık kalp ameliyatını Siyami Ersek yapmıştır.
-Türkiye’nin asker gönderdiği ilk ülke Güney Kore’dir.
-Türkiye’de ilk parasal müessese Güven Sandığı’dır.