Beylikten Devlete Osmanlı (1300-1453)

Beylikten Devlete Osmanlı konumuzda Osmanlının tesis dönemini inceleyeceğiz.
Bir evvelki konumuzda Taşra Idaresi, Osmanlı Devleti Enler ve İlklerini inceledik.
Kpss sorularında Osmanlı devleti konusunda genellikle kültür ve medeniyeti konusundan sual çıkmakla birlikte Osmanlı padişahları ve idare şekilleri de sual olarak az da olsa karşımıza çıkmaktadır.
Şimdi Beylikten Devlete Osmanlı konusunu işleyelim.

Beylikten Devlete Osmanlı (1300-1453)

Dönem Padişahları
• Osman Bey
• Orhan Bey
• I. Murat ( Hüdavendigar)
• I. Beyazit ( Yıldırım)
• Fetret Devri
• I. Mehmet Çelebi
• II. Murat
Osmanlı devletini kuranlar Oğuzların Bozok koluna bağlı Kayı boyudur.
Osmanlı devleti yıkılmakta olan güçsüz Bizans ve Anadolu Selçuklu devletlerinin arasında heyetmiştir.
Kurulduğu coğrafyanın genişlemeye makul olması,Diğer beylikler ve devletler iyi geçinmesi,Anadolu ve Balkanlardaki politik birliğin olmaması,Fethedilen yerlerdeki toleranslı idare,Avrupada olan asır savaşlarıPadişahların yetenek ve ileri görüşlü olmasıCihad ve gaza kanaati Osmanlının büyümesini kolaylaşmıştır.

Osmanlı Devleti;

Bir hanedanın en uzun karar sürdüğü devlettir.
Ümmetçi bir anlayışa sahiptir.
Birinci Selim’den ardından Halifelik unvanına sahip meydana gelmiştir.
Ve Anadolu’da Türk birliğini net olarak sağlamıştır.

Osman Bey Devresi (1299-1326)

Osmanlı devletinin kurucusudur.
Aşireti beylik durumuna getirmiştir.
Bizans ile çoğu muhabere yapan ama İlhanlı ve Selçuklu devletleri ile iyi ilişkiler kurmuştur.
İlk Osmanlı parasını bastırmıştır.

Orhan Bey Devresi (1326-1362)

Bursayı Bizans’tan alıp başşehir yapan ve Çimpe kalesini alarak Rumeli’deki ilk toprağı almıştır.
Karesioğulları alınarak Türk donanması meydana getirilmiştir.
Ankara Ahilerden alınmıştır.
İlk derli toplu silahlı güç, ilk donanma, İlk Osmanlı Medresesi (İznik,1331) , ilk divan örgütü, vezirlik müessesesi heyetmiştir.

birinci Murat Devresi (1362-1389)

Bulgarlardan alınan Edirne başşehir yapılmıştır.
“Devlet hükümdar ve erkek çocuklarının malıdır” anlayışı getirilmiştir.
Pençik sistemi, yeniçeri ocağı, acemioğlanlar ocağı, defterdarlık, Rumeli Beylerbeyliği meydana getirilmiştir.
Karamanoğulları ile akrabalık, Germiyanoğulları ile çeyiz yolu ile toprak alma, Hamitoğullarından ise toprak satın alma gelişmeleri meydana gelmiştir.

birinci Beyazid Devresi (1389-1402)

İstanbul’u 4 kez kuşatıp alamamıştır.
Niğbolu savaşında haçlıları bozguna uğratmış ve Sultan-ı İklim-i Rum unvanı verilmiştir.
Birçok beyliğe nihai sunarak Anadolu Türk birliğini sağlamıştır.
1402 Ankara savaşında Timur’a yenilmiş ve tutsak düşmüştür.
Osmanlı devleti Fetret devrine girerek yıkılma tehlikesi geçirmiştir.
İlk cülus bahşişi, Anadolu Hisarı, Anadolu Beylerbeyliği, Gelibolu tersanesi gibi müessese ve programlar başlamıştır.

birinci Mehmet Devresi (1413-1421)

Fetret devrine nihai sunarak merkezi otoriteyi yine sağlamıştır.
Bu sebeple ikinci kurucu unvanı ile anılır.
Venedik ile uygulanan ilk deniz muhabereyi kaybedildi.
Artan asker ihtiyacını karşılamak için devşirme sistemini getirmiştir.

ikinci Murat Devresi (1421-1451)

İstanbul kuşatılmış alınamamıştır.
Macarlar ile Edirne- Segedin antlaşması imzalanmıştır.
Bu antlaşmadan ardından tahtı ufak yaştaki erkek çocuğu Mehmet’e bırakmıştır.
Varna savaşında yine tahta geçmiş ve haçlı ordularını yenilgiye uğratmıştır. Ayrıca II. Kosova savaşını da kazanarak Osmanlının Balkanlara kesin olarak yerleştiğini kanıtlamıştır.

Devşirmeler için Enderun mektebi bu dönemde kurulmuştur.

Türkiye’de Sıcaklık

Türkiye’de Hararet hususu kpss coğrafya dersi abuhava elemanlarının bir konusudur.
İklim elemanları bir kazanın iklimini belirleyen esas etkenlerdir.
Geçtiğimiz konumuzda Türkiye’nin Abuhavası ve abuhavası etkileyen matematik ve kalifiye konumun tesiri irdelemiştik.
Sıradaki konumuzda ise Türkiye’de Hararet kısmını inceleyeceğiz.
Türkiye’de Sıcaklık
Ülkemizde sıcaklığın dağılışında çoğu etmen etkilidir.
Bu faktörlerden kimileri şunlardır:

a. Enlem: Ekvatora olan mesafesi ifade eder.
Ülkemiz yer aldığı koordinat hasebiyle güneyden kuzeye doğru gidildikçe sıcaklığın kıymeti azalır.
Özel koordinat şartları bazı durumlarda enlemin tesirine aksi düşen haller meydana çıkarır.
Örneğin;Kış aylarında Samsun’da sıcaklığın Ankara’dan yüksek olması

b. Yükselti: Sıcaklı rakım arttıkça azalır, rakım azaldıkça artar.
Her 200 metre yükseklikte ortalama 1 derece hararet azalır.

c. Denizellik (Nemlilik): Nem oranın çok bulunduğu yerlerde aşırı ısınma ve soğuma görülmez.
Sıcaklık farkı az gerçekleşir.

d. Karasallık: Karasallığın bulunduğu bölgelerde ısınma ve soğumalar süratli ve çok gerçekleşir.
Bu yüzden hararet farkı ve mekanik çözünme epey çoktur.
Türkiye’de Hararet bir yerin yer aldığı rakıma göre 2 biçimde ele içerler.
Gerçek sıcaklık: Merkezin yer aldığı yükseltideki sıcaklığı
İndirgenmiş sıcaklık: Merkezin deniz seviyesindeki (0 metre) sıcaklığıdır.

Türkiye’de Don Olayı

Sıcaklığın 0°C’ nin altına düşmesi neticeninde don oluşur.
Ülkemizde minimum donlu gün adedi Akdeniz ilçesinde en çok ise doğu bölgelerimizdedir.
Donlu gün adedi batıdan doğuya doğru bir artış göstermiştir.
Bunun en ehemmiyetli nedeni ise yükseltinin doğu giderek artmasıdır.
Türkiye’de Senelik Güneşlenme Süreleri
Bir kazanın güneşlenme müddetinin belirleyicisi bulutluluk oranıdır.
Güneşlenme müddeti ile güneş enerjisi arasında direk bir temas yer alır.
Bulutlu gün adedinin en çok bulunduğu Karadeniz Bölgesinin güneşlenme müddeti minimum iken, bulutlu gün adedinin minimum yaşandığı Güneydoğu Anadolu bölgemiz ise güneşlenme müddeti en çok olan bölgedir.

Türkiye’de Sıcaklığın Dağılışı

Ülkemiz hararet dağılışını izoterm haritalarına bakarak görebiliriz.
Ülkemizde en yüksek sıcaklıklar karasallık,enlem kıymeti ve sıcak hava akımının etkileriyle Güneydoğu Anadolu ilçesinde görülür.
Sıcaklıklar enlemin ve matematiksel konumun tesiri ile güneyden kuzeye doğru azalır.
Ülkemizde en düşük sıcaklılar ise Kuzeydoğu Anadolu bölgemizde görülmektedir.
Sıcaklıklar karasallığın tesiri ile kış aylarında batıdan doğuya doğru azalır.
Karasallık hasebiyle iç kesimlerdeki hararet kenar illerinden düşüktür.
Doğu ve Güneydoğu Anadolu yerlerinde senelik hararet farkı epey yüksektir, minimum bulunduğu bölge ise Karadeniz bölgesidir.